Jelito cienkie pełni szereg niezbędnych funkcji w naszym układzie pokarmowym. Zlokalizowane między żołądkiem a jelitem grubym, jest miejscem, gdzie odbywa się większość procesów trawienia i wchłaniania składników odżywczych. Jego długość, wynosząca od 4 do 6 metrów, pozwala na maksymalizację powierzchni kontaktu z pokarmem, co jest kluczowe dla efektywnego trawienia i wchłaniania.

Struktura jelita cienkiego

Jelito cienkie składa się z trzech głównych części: dwunastnicy, jelita czczego oraz jelita krętego.

1. Dwunastnica (duodenum) – to początkowy odcinek jelita cienkiego, który łączy się bezpośrednio z żołądkiem. Ma około 25-30 cm długości i jest miejscem, gdzie trawienie pokarmów jest kontynuowane po opuszczeniu żołądka. Dwunastnica otrzymuje sok trzustkowy z trzustki oraz żółć z wątroby, które są podstawą dla trawienia tłuszczów i neutralizacji kwasów żołądkowych.
2. Jelito czcze (jejunum) – środkowy odcinek jelita cienkiego, który ma około 2.5 metra długości. Charakteryzuje się dużą ilością fałdów, kosmków i mikrokosmków, które znacznie zwiększają powierzchnię wchłaniania.
3. Jelito kręte (ileum) – końcowy odcinek jelita cienkiego, który łączy się z jelitem grubym. Ma około 3-4 metry długości i również jest bogato wyposażone w struktury zwiększające powierzchnię wchłaniania. Jelito kręte kończy się zastawką krętniczo-kątniczą, która kontroluje przepływ treści pokarmowej do jelita grubego.

Funkcje jelita cienkiego

Trawienie pokarmu

Proces ten zaczyna się już w jamie ustnej i żołądku, ale to w jelicie cienkim jest kontynuowany i intensyfikowany.

• Sok trzustkowy zawiera enzymy trawienne takie jak amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa oraz proteazy (trypsyna, chymotrypsyna), które rozkładają węglowodany, tłuszcze i białka na prostsze składniki.
• Żółć emulguje tłuszcze, ułatwiając ich rozkład przez lipazy.
• Enzymy jelitowe na powierzchni mikrokosmków, takie jak maltaza, sacharaza i laktaza, kończą proces trawienia węglowodanów do monosacharydów, które mogą być wchłonięte przez komórki jelita.

Wchłanianie składników odżywczych

Jelito cienkie jest głównym miejscem wchłaniania składników odżywczych. Struktury takie jak fałdy okrężne, kosmki jelitowe i mikrokosmki zwiększają powierzchnię wchłaniania, co jest niezbędne dla efektywnego przyswajania składników odżywczych.

• Węglowodany są wchłaniane w postaci monosacharydów (glukoza, fruktoza, galaktoza).
• Białka są wchłaniane jako aminokwasy lub di- i tripeptydy.
• Tłuszcze są wchłaniane w postaci monoglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych, które następnie są resyntetyzowane do triglicerydów w komórkach jelita i transportowane jako chylomikrony.
• Witaminy i minerały są również wchłaniane w jelicie cienkim. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) są wchłaniane razem z tłuszczami, natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie (C, witaminy z grupy B) oraz minerały (żelazo, wapń, magnez) posiadają specyficzne mechanizmy wchłaniania.

Bariera ochronna

Jelito cienkie pełni również rolę bariery ochronnej, zapobiegając wnikaniu patogenów i toksyn do krwiobiegu. Wyściółka jelita, zbudowana z enterocytów, jest nieprzepuszczalna dla większości substancji, co chroni organizm przed szkodliwymi mikroorganizmami i toksynami.

• Warstwa śluzu pokrywająca powierzchnię jelita zawiera przeciwciała (IgA) oraz inne czynniki obronne.
• Komórki Panetha w kryptach jelitowych wydzielają substancje przeciwbakteryjne, które pomagają w kontrolowaniu populacji mikroorganizmów.
• Mikrobiota jelitowa odgrywa kluczową rolę w ochronie przed patogenami, konkurując o przestrzeń i składniki odżywcze oraz produkując substancje antybakteryjne.

Znaczenie dla zdrowia

Problemy z trawieniem, wchłanianiem czy funkcją barierową jelita mogą prowadzić do licznych schorzeń.

Zaburzenia trawienia i wchłaniania

• Celiakia jest autoimmunologiczną chorobą, w której spożycie glutenu prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych, co skutkuje zaburzeniem wchłaniania składników odżywczych.
• Zespół złego wchłaniania może być wynikiem różnych schorzeń, takich jak choroba Crohna, infekcje jelitowe czy zaburzenia enzymatyczne. Objawia się niedoborem składników odżywczych, utratą masy ciała i przewlekłą biegunką.

Dysbioza jelitowa

• Zaburzenie równowagi mikrobioty jelitowej, znane jako dysbioza, może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, w tym zespołu jelita drażliwego, alergii pokarmowych i chorób autoimmunologicznych.
• Probiotyki i prebiotyki mogą pomóc w przywróceniu równowagi mikrobioty i poprawie funkcjonowania jelit.

Choroby zapalne jelit

• Choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przewlekłe choroby zapalne jelit, które mogą również wpływać na jelito cienkie. Objawy obejmują ból brzucha, biegunkę i krwawienia.

Słowem podsumowania

Jelito cienkie odgrywa niepośrednią rolę w naszym organizmie, uczestnicząc w trawieniu, wchłanianiu składników odżywczych i ochronie przed patogenami. Zdrowe jelito cienkie jest niezbędne dla ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

W przypadku problemów z jelitem cienkim, takich jak celiakia, dysbioza czy choroby zapalne jelit, konieczna jest odpowiednia diagnoza i leczenie, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie tego ważnego narządu. Regularna troska o dietę, unikanie czynników drażniących jelita oraz wspieranie zdrowej mikrobioty jelitowej mogą znacząco przyczynić się do utrzymania ich zdrowia oraz całego organizmu.