Celiakia (choroba trzewna) to autoimmunologiczna enteropatia wywołana glutenem (białkiem pszenicy, żyta i jęczmienia), prowadząca do zaniku kosmków jelitowych i zaburzeń wchłaniania. U dorosłych przebieg bywa skąpoobjawowy lub nietypowy, dlatego rozpoznanie nierzadko opóźnia się o lata.

Pełny artykuł – Objawy celiakii u dorosłych: jak się manifestuje choroba trzewna?

U części dorosłych dominuje obraz „klasyczny” z przewlekłą biegunką tłuszczową, utratą masy ciała i niedoborami. Coraz częściej jednak spotyka się postaci nietypowe, gdzie pierwszymi sygnałami są objawy spoza przewodu pokarmowego lub jedynie dyskretne dolegliwości jelitowe po produktach zawierających gluten.

Objawy ze strony przewodu pokarmowego (jelitowe)

Najbardziej typowe są przewlekłe biegunki (często luźne, tłuszczowe stolce), wzdęcia i przelewania, uczucie pełności, bóle brzucha o zmiennym nasileniu, utrata masy ciała oraz cechy zespołu złego wchłaniania (niedobór witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, skłonność do biegunek po tłustych potrawach). Część pacjentów doświadcza zaparć lub naprzemiennych zaburzeń rytmu wypróżnień, co bywa mylone z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS).

Objawy pozajelitowe (niespecyficzne, ale częste)

Przewlekłe zmęczenie, osłabienie i obniżona wydolność wysiłkowa często wynikają z niedokrwistości z niedoboru żelaza lub kwasu foliowego. U wielu dorosłych występują: afty nawrotowe, suchość skóry, łamliwość włosów i paznokci oraz utrata gęstości mineralnej kości (osteopenia/osteoporoza) z bólami kostno-stawowymi. Charakterystyczna, choć nie zawsze obecna, jest dermatitis herpetiformis – swędząca, pęcherzykowa wysypka na łokciach, kolanach, pośladkach.

Nierzadkie są także wahania nastroju, lęk, obniżenie koncentracji („mgła mózgowa”), neuropatie obwodowe, podwyższone enzymy wątrobowe o niejasnej etiologii oraz zaburzenia płodności (niepłodność, poronienia nawracające). U kobiet może występować późne menarche lub nieregularne miesiączki, u mężczyzn – obniżenie parametrów nasienia.

Postaci kliniczne u dorosłych

• Klasyczna – dominują objawy złego wchłaniania (biegunki, chudnięcie, niedobory).
• Nietypowa – przewaga manifestacji pozajelitowych (niedokrwistość, osteopenia, afty, wzmożona męczliwość), często z dyskretnymi dolegliwościami jelitowymi.
• Milcząca (bezobjawowa) – brak dolegliwości przy obecnych zmianach w jelicie; wykrywana serologicznie w grupach ryzyka.
• Potencjalna – dodatnia serologia bez zaniku kosmków, wymaga obserwacji i kontroli.

Celiakia co Jeść 👉 Celiakia Objawy i Leczenie – Sprawdź Jaka Dieta Najlepsza ❤️ | Medycyna 360 [Video]

Kiedy podejrzewać celiakię – czerwone flagi

Różnicowanie i błędy diagnostyczne

Celiakię myli się często z IBS, nietolerancją laktozy, SIBO, zapalnymi chorobami jelit czy nadwrażliwością na pszenicę niezwiązaną z celiakią. Zanim wprowadzi się dietę bezglutenową, zaleca się wykonanie badań przy diecie zawierającej gluten, ponieważ eliminacja glutenu może zafałszować serologię i obraz histologiczny.

Co zrobić przy podejrzeniu choroby trzewnej?

Skonsultować się z lekarzem w celu zlecenia badań serologicznych (przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej IgA oraz całkowite IgA; ewentualnie anty-DGP/EMA) i, w razie potrzeby, endoskopii z biopsją dwunastnicy. Rozpoznanie potwierdza korelacja objawów, serologii i histopatologii. Leczeniem jest dożywotnia ścisła dieta bezglutenowa z korektą niedoborów (żelazo, B12, kwas foliowy, witamina D, wapń).

Powikłania nieleczonej choroby

Utrzymujące się zapalenie i zanik kosmków mogą prowadzić do ciężkich niedoborów, niskiej gęstości kości i złamań niskoenergetycznych, niepłodności, a w rzadkich przypadkach do powikłań onkologicznych przewodu pokarmowego. Wczesne rozpoznanie i przestrzeganie diety znacząco poprawiają rokowanie oraz jakość życia.

Masz problemy ze zdrowiem. Może to gluten niszczy Twoje jelito cienkie. [Video]

Poradnik Gastrologiczny – lek. Marta Dobras

FAQ na temat choroby trzewnej u dorosłych

1. Czy celiakia może zaczynać się w dorosłości?

   Tak. Objawy często pojawiają się po stresie, ciąży, infekcji lub bez wyraźnego czynnika.

2. Czy nietolerancja glutenu to to samo co celiakia?

   Nie. Celiakia to choroba autoimmunologiczna; nadwrażliwość na gluten bez celiakii nie wiąże się z zanikiem kosmków.

3. Czy mogę samodzielnie przejść na dietę bezglutenową przed badaniami?

   Nie zaleca się. Najpierw wykonuje się diagnostykę przy diecie z glutenem.

4. Po jakim czasie od diety bezglutenowej ustępują objawy?

   Dolegliwości jelitowe często poprawiają się w ciągu tygodni, pełna regeneracja kosmków może trwać miesiące.

Materiał edukacyjny; nie zastępuje konsultacji lekarskiej.

---

Źródła publikacji:
(1) https://diag.pl/pacjent/qa/jakie-sa-objawy-celiakii-u-doroslych/
(2) https://celiakia.pl/celiakia/objawy/
(3) https://bezgluten.pl/blog/czy-celiakia-moze-ujawnic-sie-w-doroslym-wieku
(4) https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/gastrologia/nietypowe-objawy-celiakii-u-doroslych-aa-UQZk-ZmPn-3W7S.html
(5) https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/73149,rozpoznanie-celiakii-u-doroslych

---

Tematycznie:

• Pierwsze objawy celiakii – nie lekceważ ich
• Diagnostyka i objawy nietolerancji glutenu. Jak rozpoznać celiakię u dzieci i dorosłych?
• Celiakia u dzieci
• Żylaki odbytu – czym są hemoroidy i jak je leczyć?
• Objawy hemoroidów i sposoby leczenia