Osoby z celiakią muszą bardzo uważać, co jedzą – ich ciała są szczególnie wrażliwe na obecność glutenu w pożywieniu. Choroba ta polega na zaburzeniach nie tylko trawienia, ale także jelitowego wchłaniania tego składnika znajdującego się w zbożach. Kiedy dostaje się on do żołądka, wówczas silnie reaguje układ immunologiczny.

Na gluten składa się grupa białek zbożowych, prolaminy, a konkretnie:

• gliadyna,
• sekalina,
• hordeina.

W niektórych podaniach widzimy, że nie ma pewności, czy dla osób z celiakią niebezpieczny jest owies. W większości badań jego toksyczność nie jest potwierdzona – dlatego też, jeżeli masz ochotę na płatki owsiane, nie powinieneś sobie ich odmawiać.

Początki celiakii. Jak je rozpoznać?

• tak naprawdę celiakia może pokazać się u każdego, nie ma ściśle określonego wieku początku choroby;
• według szacunkowej liczby obecnie 1% populacji ludzkiej cierpi na celiakię, która najczęściej pojawia się jeszcze w dzieciństwie bądź po pięćdziesiątce;
• celiakia może wystąpić w zależności od: uwarunkowań genetycznych, siły układu odpornościowego, kondycji, środowiska;
• choroba zaczyna się wówczas, kiedy gluten ma kontakt z błoną śluzową jelita – w białkach glutenowych występuje duża ilość glutaminy. Z powodu kontaktu z tym składnikiem same białka przechodzą przez proces dezaminacji, która w przypadku osób chorych sprawia, że stają się one mocno immunogenne. Nie dzieje się tak, jeżeli ta sama sytuacja tyczy ludzi zdrowych.

W ten sposób zaczyna się choroba, której przebieg pokazuje nam, na jakie niebezpieczeństwa narażone są osoby chore. Kiedy białka stają się immunogenne, dochodzi do wytworzenia nacieków limfocytów śródnabłonkowych – ich działanie na wrażliwy przewód pokarmowych nie pozostaje bez echa. Kosmki jelitowe ulegają uszkodzeniu wskutek działania cytokinin – co na dalszym etapie sprawia, że produkcja enzymów trawiennych zostaje mocno zaburzona. Zmienia się także poziom wydzielania hormonów tkankowych przewodu pokarmowego.

Praca jelit, poddanych takiemu działaniu, mocno się zmienia. Zaburzenia dotyczą ich motoryki oraz przebiegu procesu trawienia i wchłaniania substancji pokarmowych. Kiedy działa to w sposób nieprawidłowy, większość substancji odżywczych nie jest wykorzystywana w pełni przez nas organizm. Z tego powodu tworzą się szkodliwe niedobory, a jak wiemy – z braku potrzebnych składników nigdy nie wynika nic dobrego.

Diagnostyka i rozpoznanie objawów celiakii

Zanim rozpoczniemy leczenie celiakii, odpowiedni specjaliści muszą przeprowadzić biopsję jelita cienkiego. Należy bowiem stwierdzić stopień zaniku kosmków jelitowych, ażeby dobrać leki o odpowiedniej sile działania. Jak się to robi? U dzieci stosuje się kapsułkę Crosby’ego, którą wprowadza się przy endoskopii. Z kolei u dorosłych pobiera się błonę śluzową kleszczykami. W ten sposób można ostatecznie stwierdzić wystąpienie celiakii oraz poziom jej zaawansowania.

Celiakia może mieć różne objawy, w zależności od których wyróżnia się kilka jej postaci. Przede wszystkim osoby chore cierpią z powodu silnych bóli brzucha oraz wzdęć, często towarzyszą im biegunki tłuszczowe oraz wodniste, mogą mieć anemię. Chorzy są szczupli i stale spada ich masa ciała, mają niski wzrost i często cierpią na depresję. Najciekawsze postacie celiakii to:

• postać niema – występują w niej najbardziej charakterystyczne zmiany, jeżeli chodzi o błonę śluzową jelita – nie ma jednak objawów typowych dla typu choroby aktywnej. Często chorzy cierpią na niedokrwistość i mają próchnicę zębów, czasem pojawiają się wrzodziejące zmiany w obrębie jamy ustnej. Co gorsza, celiakia często wiąże się z chorobami takimi, jak otępienie, schizofrenia, upośledzenie umysłowe, zespół jelita drażliwego czy anemia. Są tutaj nawet problemy z całym układem kostnym, przejawiające się w osteoporozie. Czasem występuje zanik mięśni bądź reumatoidalne zapalenie stawów.
• postać ukryta – trudniej rozpoznawalna, ponieważ występująca u osób, których wyniki biopsji jelita cienkiego nie budzą żadnych podejrzeń. Tymczasem w ich organizmach występują przeciwciała Ig EMA, które są charakterystyczne dla osób cierpiących na celiakię.

Charakterystyka celiakii w pigułce {Tabela]

Jak rozpoznać nietolerancję glutenu (celiakię)? (FAQ) [HD] [Video]

FAQ o rozpoznawaniu objawów celiakii

1. Jakie są typowe objawy celiakii?
   Celiakia może powodować objawy trawienne, takie jak biegunka, wzdęcia i bóle brzucha. Często występują także objawy pozajelitowe, takie jak anemia, zmęczenie, bóle stawów, osteoporoza, a u dzieci opóźniony wzrost i dojrzewanie.
2. Czy nietolerancja glutenu zawsze objawia się problemami trawiennymi?
   Nie, celiakia może przebiegać bez objawów trawiennych. Tzw. celiakia niema manifestuje się objawami pozajelitowymi, np. niedokrwistością z niedoboru żelaza, zmęczeniem czy depresją.
3. Jakie badania potwierdzają celiakię?
   Najczęściej wykonuje się badania krwi na obecność przeciwciał (przeciw transglutaminazie tkankowej IgA). W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się biopsję jelita cienkiego, która ocenia stan kosmków jelitowych.
4. Czy celiakia jest dziedziczna?
   Tak, istnieje genetyczna predyspozycja do celiakii. Geny HLA-DQ2 i HLA-DQ8 są związane z rozwojem tej choroby, choć nie każdy z ich obecnością zachoruje.
5. Co zrobić, jeśli podejrzewam celiakię?
   Nie należy samodzielnie eliminować glutenu z diety przed konsultacją z lekarzem. Zgłoś się do gastroenterologa, który zleci odpowiednie badania i diagnozę.
6. Jakie produkty są bezpieczne dla osób z nietolerancją glutenu?
   Bezpieczne są produkty naturalnie bezglutenowe, takie jak ryż, kukurydza, ziemniaki, świeże warzywa i owoce, mięso oraz certyfikowane produkty bezglutenowe.
7. Czy celiakia może się cofnąć?
   Nie, celiakia jest chorobą przewlekłą. Jedynym skutecznym leczeniem jest ścisła dieta bezglutenowa przez całe życie, która pozwala na regenerację jelit i zapobieganie powikłaniom.

Źródła publikacji
[1] Fasano, A., Catassi, C. (2012). „Celiac Disease.” New England Journal of Medicine.
[2] Green, P.H.R., Cellier, C. (2007). „Celiac Disease.” New England Journal of Medicine.
[3] National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). Informacje dotyczące diagnostyki i leczenia celiakii. NIDDK – Celiac Disease
[4] Celiac Disease Foundation (CDF). Informacje edukacyjne na temat życia z celiakią. Celiac Disease Foundation
[5] Mayo Clinic. Wytyczne dotyczące objawów, diagnostyki i leczenia celiakii. Mayo Clinic – Celiac Disease
[6] World Gastroenterology Organisation (WGO). Raporty na temat celiakii w kontekście globalnym. WGO – Celiac Disease