Z zaparciami miał do czynienia chyba każdy z nas. Przejawiają się różnie. Raz bardziej, a raz mniej boleśnie. Jedno jest pewne – zaniedbane zaparcia mogą doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Stanowią także o znacznie obniżonym standardzie życia i nie pozwalają w pełni cieszyć się z jedzenia. Jak sobie z nimi radzić?

Kiedy pojawia się problem zaparcia? Wiele zależy od naszych osobistych odczuć. Każde wzdęcie, napięty brzuch i bolesność podczas oddawania stolca może sugerować, że mamy do czynienia z zatwardzeniem. Rzadkie, bądź niecałkowite wypróżnianie się to kolejny z charakterystycznych objawów. Prawdziwy problem rozpoczyna się wtedy, kiedy do wypróżniania dochodzi np. raz na tydzień, a nawet rzadziej. Wtedy należy zasięgnąć porad lekarza.

Syndrom leniwych jelit ma swoje podłoże w bardzo wielu czynnikach. Występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i nasila się wraz z wiekiem, ale nierzadko występuje także u ludzi młodych. Przyczyną jednorazowego problemu może być zmiana diety, podróż, stres, choroba, odwodnienie i wiele innych. Kiedy jednak sytuacja trwa długo i powtarza się – należy mieć świadomość, że problem jest poważny, a jego rozwiązanie – konieczne.

Zaparcia a przyczyny

Przyczyny zatwardzeń specjaliści dzielą na trzy kategorie:

• związane z naszym nieuporządkowanym stylem życia i przyzwyczajeniami np. rzadkimi posiłkami (brakiem śniadania, bardzo obfitym obiadem i niezdrową kolacją), nieregularnymi posiłkami, które rozregulowują pracę układu pokarmowego, czy brakiem czasu na pobyt w toalecie, kiedy faktycznie jest taka potrzeba,
• związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem jelit – tutaj przyczyną może być nieprawidłowa dieta, alergia pokarmowa, siedzący tryb życia, czy spożywanie leków przeciwbólowych w dużych ilościach,
• zaparcia występujące jako element dodatkowy innego, bardziej poważnego schorzenia np. anemii, niedoczynności tarczycy, czy różnego rodzaju schorzeń układu nerwowego.

Do wymienionych czynników warto dodać dodatkową kategorię, która w pewien sposób łączy każdą z nich, mianowicie – czynniki cywilizacyjne. Szybkie tempo, jedzenie połykane wraz z powietrzem niemal w biegu, gazowane napoje, duże ilości kawy, brak snu, nieregularność w każdym aspekcie odbijają się na organizmie. Przewód pokarmowy także bardzo szybko reaguje na problemy i stres. Brak apetytu i nudności to jedne z podstawowych objawów lęku i depresji. Szczególny aspekt posiadają wzdęcia u kobiet w ciąży. Zazwyczaj pojawiają się w ostatnich trymestrach ciąży i związane są z przemianami hormonalnymi, prowadzącymi do spowolnienia metabolizmu.

Zaparcia występują najczęściej, gdy produkty uboczne przemiany materii poruszają się zbyt wolno przez przewód pokarmowy, powodując ich suchość i twardnięcie. Przewlekłe zaparcia ma wiele przyczyn:

Zatory w okrężnicy lub odbytnicy

Zatory w okrężnicy lub odbytnicy mogą spowolnić lub zatrzymać ruch stolca. Przyczyny to:

• zwężenie szczeliny odbytu,
• niedrożność jelit,
• rak jelita grubego,
• zwężenie okrężnicy,
• inne nowotwory jamy brzusznej, które naciskają na okrężnicę,
• rak odbytnicy.

Problemy z nerwami wokół okrężnicy i odbytnicy

Problemy neurologiczne mogą mieć wpływ na nerwy, które są odpowiedzialne za prawidłowe funkcjonowanie mięśni okrężnicy i odbytnicy. Możliwe przyczyny to:

• neuropatia,
• stwardnienie rozsiane,
• choroba Parkinsona,
• uszkodzenie rdzenia kręgowego.

Trudności z mięśniami biorącymi udział w usuwaniu zbędnych produktów metabolizmu

Problemy z mięśniami miednicy, zaangażowanymi w wypróżnienie może powodować przewlekłe zaparcia. Problemy te mogą obejmować:

• niezdolność do zwiotczenia mięśni dna miednicy, aby umożliwić wypróżnienia (anismus),
• mięśnie dna miednicy niewłaściwie koordynują rozkuraczanie i kurczenie (dyssynergia),
• osłabione mięśnie miednicy.

Wpływ hormonów

Hormony pomagają zachować równowagę płynów w organizmie. Choroby i stany, które mogą zakłócić równowagę hormonów i tym samym prowadzić do zatwardzeń, to:

• cukrzyca,
• nadczynność przytarczyc,
• ciąża,
• niedoczynność tarczycy.

Zaparcia i objawy

Do oznak i objawów przewlekłego zaparcia należą:

• mniej niż trzy stolce w tygodniu,
• luźne lub twarde stolce,
• charakterystyczne uczucie braku blokady w odbytnicy, która uniemożliwiałaby ruchy jelit,
• uczucie braku całkowitego wypróżnienia się po oddaniu stolca,
• całkowite wypróżnienie następuje dopiero w momencie ucisku palcem na brzuch lub usunięcia manualnie stolca z odbytnicy.

Zaparcia mogą być uznane za przewlekłe, jeżeli pojawiają się przynajmnej dwa z wymienionych objawów w ciągu ostatnich trzech miesięcy.

Skonsultujmy się z lekarzem, jeśli wystąpią niewyjaśnione i trwałe zmiany w funkcjonowaniu jelit.

Grupy ryzyka wystąpienia zaparć

Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia przewlekłych zaparć, to:

• osoby starsze,
• na zatwardzenie cierpią częsciej kobiety,
• silne odwodnienie,
• dieta uboga w błonnik,
• brak aktywności fizycznej,
• stosowanie niektórych leków, w tym leków uspokajających, narkotyków lub niektórych leków obniżających ciśnienie krwi.

Sposoby, czyli co na zaparcia?

Zanim sięgniemy po silne leki przeczyszczające, działające od razu, ale niosące również pewne konsekwencje, warto zastosować naturalne metody. To przede wszystkim regularne zwiększanie ilości błonnika w diecie, poprzez spożywanie suszonych owoców (np. śliwek, morel, fig), pestek słonecznika, czy dyni. Pamiętajmy jednak, że nadmiar błonnika prowadzi również do zatwardzeń, a więc błędne koło może się zamknąć. We wszystkim należy zatem zachować regularność i umiar.